Dış aydınlatma projesi çizimi

DIŞ AYDINLATMA PROJELERİ

2.1. Çizilmiş Örnek Dış Aydınlatma Projesini İnceleme

Işık kaynağı ve araçları üreten firmalar, ürünlerinin ışık dağılımını veren eğrileri kataloglarda vermektedirler. Bu eğrilere ışık dağılım eğrileri denir. Işık dağılım eğrileri, ışık kaynağı veya araçlarında, birbirine 90° açı farklı iki düzlem içinde ölçülerek değerlendirilir. Kataloglarda bu iki düzlemdeki eğrisel değerler, aynı düzlem içinde de gösterilebilir. Bir ışık kaynağıışık dağılım eğrisi aşağıdaki şekilde çıkarılır:

Işık kaynağı sabit tutulur. Kaynağın tam altından başlanarak 360° açılı çevreye verdiği ışık şiddetinin değeri her 10° açıda ayrı ayrı ölçülür. Bu değerler dairesel bir cetvele taşınıp ölçülen değerlerle birleştirildiğinde, o kaynağa ait o düzlemdeki ışık dağılım eğrisi çıkarılmış olur.

Işık dağılım eğrileri, ışık kaynağı toplam ışık akısı 1000 lümen standardı ile ölçülür. Aydınlatma Dış aydınlatma, aydınlatmanın toprak düzleminde yapılacağı göz önünde bulundurularak hesaplanır. Aydınlatma araçlarının ışık dağılım eğrileri lamba kataloglarından alınır.

Yol aydınlatmasında aşağıdaki faktörler çok önemlidir:

• Lamba yüksekliği
• Lambalar arası mesafe
• Lambaların yerleştirilmesi
• Lambanın çeşidi
• Armatür tipleri
• Lamba Yüksekliği

Lamba yüksekliğinin büyük alınması, parıltının daha iyi dağılmasına yardımcı olur. Genel olarak lamba yüksekliği, yol genişliğinden büyük olarak seçilir. Trafik yoğunluğu fazla olan yollar için lamba yüksekliği 10–12 metre, trafik yoğunluğu az olan yollar için 6–8 metre alınabilir. Armatür temizliği ve bakımının yapılması dikkate alınarak lamba yüksekliği belirlenmelidir.

• Lambalar Arası Mesafe

Lambalar arası mesafe seçiminde lamba çeşidi ve armatür tipi önemli olmakla beraber, lambalar arası mesafe (3–5).h formülü ile bulunur (h:lamba yüksekliği).

• Lambaların Yerleştirilmesi

Trafik yoğunluğu az ve yol genişliği 12 metreden küçük olan sokaklarda yolun bir tarafına lambaların yerleştirilmesine müsaade edilebilir. Fakat geniş olan yol ve caddelerde, caddenin gidiş ve geliş taraflarına lambalar konulduğu gibi caddenin ortasına da üçüncü bir lamba serisi bağlanabilir.

• Lambanın Çeşidi

Akkor flamanlı lambalar, ışık akılarının az ve ömürlerinin kısa olması nedeni ile yol aydınlatmasında pek kullanılmamaktadır. Yol aydınlatmasında genellikle yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalar, alçak basınçlı sodyum buharlı lambalar, cıva buharlı lambalar, metal halide ve halojen lambalar kullanılır.

• Armatür Tipleri

Dış aydınlatmada genel olarak direkt aydınlatma armatürleri kullanılır.

Yol aydınlatması ile ilgili tavsiyeler şunlardır:

• Yol genişliği, seçilen aydınlatma aracı yüksekliğinin 1,2 katından daha az ise direkler yolun bir kenarına dikilebilir.
• Yol genişliği, seçilen aydınlatma aracı yüksekliğinin 1,2 ile 1,6 katı civarında ise direkler, yolun iki yanına şaşırtmalı bir şekilde dikilebilir.
• Yol genişliği, seçilen aydınlatma aracı yüksekliğinin 1,6 ile 2,4 katı civarında ise direkler, yolun iki tarafına karşılıklı olarak dikilebilir.
• Yol kenarlarındaki aydınlatma araçları 20°-30°’lik eğimle yola çevrilmelidir.
• Dönemeçlerde (virajlarda) aydınlatma araçları, dönemecin dış kısmına gelecek şekilde yerleştirilmelidir.
  • Çeşitli yol, cadde ve meydanlarda aşağıdaki lambaların kullanılması tavsiye edilir:
    1. o Trafiğin yoğun olduğu yollarda cıva buharlı ve sodyum buharlı lambalar
    2. o Trafiğin az olduğu yollarda, cıva buharlı ve sodyum buharlı lambalar
    3. o Ana caddelerde cıva buharlı, akkor Flamanlı ve floresan lambalar
    4. o Çarşılarda, akkor flamanlı veya floresan lambalar
    5. o Sokaklarda akkor flamanlı veya floresan lambalar
    6. o Meydanlarda floresan veya cıva buharlı lambalar
    7. o Kavşaklarda cıva buharlı ve sodyum buharlı lambalar

Tablo 2.1: Şehir merkezi ve kentsel alanlar için asgari aydınlatma değerleri

Tablo 2.2: Kırsal alanlar için asgari aydınlatma değerleri

2.2. Dış Aydınlatma Sembolleri Çizimi

			125 W cıva buharlı yüksek basınçlı armatür (direk boyu 8 m galvanizli çelik)
			3,5 m boyunda galvanizli çelik dekoratif bahçe aydınlatma direği 30-40 cm glop armatürü ve 23 W kompakt floresan ampulü ile birlikte komple
			Topraklama elektrodu (0,5 m2, 3 mm Cu levha)
			panosu Saha enerji dağıtım ve bahçe aydınlatma
			Çevre aydınlatma armatürü
			Ada içi enerji panosu
			Mantar tipi çevre aydınlatma armatürü

Tablo 2.3: Dış aydınlatma sembolleri

2.3. Dış Aydınlatma Proje Ölçekleri

Dış aydınlatma proje ölçekleri, bölgenin büyüklüğüne göre küçültülerek çizilir. (1/200

– 1/300 – 1/400 – 1/500 – 1/1000) gibi ölçüler kullanılmaktadır. Ölçeklerin projede gösterilmesi gerekmektedir.

2.4. Dış Aydınlatma Projesi Çizimi

2.4.1. Mini Futbol Saha Projesi

• Futbol Sahalarının Aydınlatılması

Futbol sahalarının aydınlatılması, oyuncular ve seyirciler tarafından süratle hareket eden futbol topunun takip edilebilmesi için diğer tür aydınlatma uygulamalarına göre bazı farklılıklar gösterdiğinden aşağıdaki maddeler üzerinde önemle durulmaktadır:

• Aydınlatma mümkün olduğu kadar homojen olmalı.
• Atay aydınlatma düzeyi 150 Lx < E < 500Lx olmakta, antrenmanlar için E = 200 Lx alınmalı.
• Metal halide lambalar ile aydınlatmada ışık geri verimi yüksek olduğundan, TV çekimlerinde metal lamba kullanılmalı.
• Futbol sahalarının aydınlatılmasında, aydınlatma direkleri mümkün olduğu kadar yüksek seçilmeli, yatayda 25ºden daha küçük açı yapan aydınlatma ışını gelmemelidir. Aksi hâlde göz kamaşması meydana gelebilir. Antrenman yapılan sahalarda aydınlatma direği boyları 15 ile 25 metre arasında seçilmelidir. Stadyumlarda ise köşelerde 40m yüksekliğinde direkler kullanılmalıdır.

Aşağıdaki tabloda 20 m x 40 m ebadındaki mini futbol sahasının değerleri verilmiştir.

Tablo 2.4: Mini futbol sahası 20 m x 40 m

Futbol Sahası Aydınlatma Şekilleri

400 W metal halide projektör ile aydınlatılmıştır. OSRAM HQI – T 400 W lamba ØL= 34000 Lm.

AYDINLATMA HESABI

ØL: Lamba ışık akısı Lm

np: Toplam projektör sayısı

D: Direk sayısı nd: Direk başına projektör sayısı () ØT= Toplam ışık akısı (np x ØL) ?P: 0,80 projektör verimi Fe: 0,75 kirlenme faktörü ?e: Işık dağılım faktörü ? = ?P x Fe x ?e = 0,80 x 0,75 x 0,73 = 0,438 (Aydınlatma verimi standart)

E: Ortalama aydınlatma düzeyi (Lx)

S: Aydınlatma alanı dir.

ÖRNEK:

Mini futbol sahası

S=20 x 40 =800 m2 veD = 4 direkli

E= 200 Lx

QL = 34000 Lm 400 W metal

nP = = 10,7 her direğe eşit dağıtılır ve nP= 4 x 3=12adet alınır.

UEFA’ya göre standart sahalarda direkler, saha çizgisinden en az 5 m uzakta olmalıdır.

Standart Futbol Sahası Aydınlatması Hesapları;

4 direkli ve 65 m x 105 m = 6825 m2 1000 W metal halide projektör ØL=80000 Lm HØI-T

6 direkli ve 65 m x 105 m = 6825 m2 400 W metal projektör ØL=34000 Lm

Tablo 2.5: Standart futbol sahası 65 m x 105 m

2.4.1.1. Futbol Sahası Aydınlatma Projesi Örneği

1. Proje Açıklaması Proje 3D boyutlu kuşbakışı

Proje üstten görünüşü

Ölçek 1/250

Özet

Genel bilgi Proje aydınlatııcıları

Toplam kurulu güç: 6.64 kWatt

Hesaplama Sonuçları

Aydınlatma sonuçları:

Hesaplama sonuçları Genel : Yüzey Haritası

Ortalama minimu/ Ort. Minimum /maksimum ölçek 108 0.30 16 1/300

Aydınlatma Araçları

Tablo 2.6: Bilgisayar programıyla yapılmış direk boyu ve armatür konumlarına göre oluşan ışık değerleri

Tenis sahası aydınlatmalarında dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:

• Servis atan ve karşılayan kişinin topu iyi görmesi sağlanmalıdır.
• Etkili bir şekilde servis kullanması sağlanmalıdır.
• Top servis atıcısına geri döndüğü zamanlarda servis atanın göz kamaşmasına engel olunmalıdır.
• Armatür ışığının topa vuran oyuncuların gözlerine gelmesi engellenmelidir.
• Sistem, ekonomik olarak dizayn edilmelidir.
• Bakım ve kullanım kolaylığı sağlanmalıdır.
  • Varolan aydınlatma seviyesinden çok aydınlatma kalitesine ve tenis topunun aydınlatılmasına dikkat edilmelidir.
  • Aydınlatma kalitesi için dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
• Aydınlık seviyesinin eşit dağılması

Aydınlık seviyesi tüm top oynama alanında mümkün olduğunca birbirine yakın ve eşit olmalıdır. Kullanılacak armatür tipi ne olursa olsun tek bir noktaya aydınlık vermemesine dikkat edilmelidir. Oyuncularda göz kamaşmasına ve top hizasında göz ile armatür arasına top girmemesine dikkat edilmelidir. Tenis sahalarında elde edilmesi gereken ve uygulanması gereken minimum lux seviyesi 300 lux’tür. İdeal bir tenis sahası aydınlık seviyesi 500 -750 lux arasında olmalıdır. Turnuvalar için istenen seviye 750 -1000 lux arasında olmalıdır. Turnuvalar TV kameraları tarafından da naklen yayınlanması durumunda temin edilmesi gereken lux seviyesi 1000 -1300 lux arasında olmalıdır. Lux seviyeleri 91cm’den ölçümlenmeli ve ortalama elde edilen lux seviyesi ile ölçüm noktalarında elde edilen lux seviyeleri arasında maksimum +/-%25 lux farkı bulunmalıdır. İdeal durum ise +/-%15’tir. Aydınlatılması yapılan tenis kortunda ilerleyen zamanlarda ampul ve armatür özelliklerine bağlı olarak bir lux azalması meydana geleceği, gerilim değişimlerinde ampulün vereceği lumen değerinin azalacağı unutulmamalıdır.

• Işığın rengi ve parlamayan aydınlık kaynağı

Aydınlatma armatürlerinin konulacağı noktaları belirlerken şu noktalara dikkat edilmelidir:

• Aydınlatma armatürleri, oynanacak sahanın dışında olmalı ve tercihen yer çizgilerine paralel olmalıdır.
• Yapı, armatürleri taşıyabilecek özellikte değilse aydınlatma armatürlerinin direkleri tel dışında olmalıdır.
• Armatürün ışık eğrisi, sahaya dik bir şekilde gelmeli ve gözü minimum şekilde etkilemelidir.
• Yan yana olan iki sahanın toplam alan genişliği, 33 m ise aydınlatma direği ancak file yanında olmalıdır. Yanlara herhangi bir direk yerleştirilmemelidir.
• İki saha genişliği 36 m ise saha yanlarına aydınlatma direkleri konabilir.
• Tenis sahaları aydınlatmalarında en önemli unsur, sahaların sadece yanlarının aydınlatma için kullanılmasıdır. Oyuncuların arkalarında olan aydınlatma sistemleri oyuncuların topu görememesine yol açacaktır.
• Köşelerden yapılacak aydınlatma sistemlerinde direk uzunlukları 11 m’den az olmamalı, armatür tipi seçimi ve pozisyonlaması çok dikkatli yapılmalıdır.
  • Mümkün ise bu tip yüksek direklerde kullanılan armatür tipinde kullanılan lamba, yatay durumda değil dikey durumda olmalıdır.
  • Armatür tipi seçiminde şu konulara dikkat edilmelidir:
• Tenis sahası aydınlatma armatürünün boyu da 90-95cm arasında, genişliği 6065cm genişliğinde olmalıdır (1000W metal halide 110,000Lm).
• Projektörler ile aydınlatmada direk boyları minimum 11mt olmalıdır.
• Direkler saha yanına, gözde parlamayı engellemek açısından servis çizgisi hizasına pozisyonlanmalıdır.
• Direkler, bölgenin hava durumlarına göre dizayn edilmeli ve rüzgârlı bölgelerde direk kalınlığı artırılmalıdır.
  • Işığı daha verimli kullanmak ve enerji tasarrufu sağlamak açısından 6 m’lik direkler üzerinde bulunan yere paralel armatür tipleri günümüzde tercih edilmelidir.
  •  

• • Kablolama tekniğinde dikkat edilecek hususlar şunlardır:
• Yeraltı kablolaması tavsiye edilir.
• Uygun kesitteki kablolar kullanılmalıdır. Zira uygun kesit olmaz ise gerilim düşümleri meydana gelecek lambadan verim alınamamasına yol açacaktır.
• Üç faza mümkün olduğu kadar eşit dağılım yapılmalıdır.
• Topraklama sistemleri önemlidir.
• Kablolama yapılmadan önce tesisin enerji kapasitesi, ileride genişleme imkanları incelenmeli ve yatırım ona göre yapılmalıdır.
• 6 m’lik direk kullanımı söz konusu olduğunda yanlarda yapılan aydınlatma direkleri arasındaki mesafe 18,3 m olmalıdır.
• Yani 18 m’lik saha zemini üzerinde bir inşaat yapılmamalıdır.
• Direklerin zemin bağlantıları armatür tipini taşıyacak şekilde uygun olmalıdır.

2.4.2. Yol Aydınlatma Projesi

Yol aydınlatmalarından beklenilen, emniyetli ve konforlu görüş olanakları oluşturularak yolların ve alanların geceleri de rahatlıkla kullanılabilir olmasını sağlamaktır. Motorlu ve motorsuz araçlar, yaya ve hayvan trafiğinin olabildiği kent içi ulaşım yollarında trafiğin hızı, çeşidi ve çevre koşullarına uygun kriterlere sahip yol aydınlatması tesisatları ile gece kazalarının sayısında ve işlenen suç oranlarında önemli bir azalma sağlanmaktadır. Enerji tasarrufu, lambaların gelişigüzel söndürülmesi ya da tesisat yapılmaması ile değil; görme yeteneği ve görsel konfordan ödün vermeden, gerekli minimum düzeyde aydınlatmalar yapılarak sağlanabilir. Bu şekilde hem enerji tasarrufu sağlanır hem de ışık kirliliğinin önüne geçilebilecektir.

Cadde ve Sokak Aydınlatma Örnekleri

Kış günlerinde parlak güneş altında yol düzleminde aydınlatma düzeyi 10000 Lüx, yaz günü güneş altında ise 100000 Lüx seviyesindedir. Ay ışığında ise ortalama aydınlatma düzeyi sadece 0,2 Lüx’tür. Sokak ve caddelerde aydınlatmanın temel amacı 0,2 Lüx seviyesindeki aydınlık düzeyini max. 40 Lüx seviyelerine çıkarıp görsel yol güvenliğinin sağlanmasıdır. Bu amaçla ortalama aydınlık düzeyleri ve yol aydınlatmasına yönelik örneklerimiz aşağıda sunulmuştur:

Yol genişliği 10 m’ye kadar olan yollarda, yolun tek yönünden aydınlatma yapılır.

Tablo 2.7: Direkler arası mesafeye göre aydınlık değerleri

38

Yol genişliği, direk yüksekliğinin 1,5 katından fazla ise yolun çift tarafından atlamalı aydınlatma yapılır.

Tablo 2.8: Direkler arası mesafeye göre aydınlık değerleri

Geniş yollarda, oto yollarda yolun ortasında çift yönlü aydınlatma yapılır.

Tablo 2.9: Direkler arası mesafeye göre aydınlık değerleri

Direk yüksekliğinin 2,5 katına kadar olan yollarda, yolun iki tarafından aydınlatma yapılır.

Tablo 2.10: Direkler arası mesafeye göre aydınlık değerleri

Resim 2.3: Yol kenarı aydınlatması

2.4.2.1 Futbol Sahası Aydınlatma Projesi Örneği Proje tanımı

Proje şema bilgileri

Proje ölçeği bir olarak alınmıştır.

Tablo 2.11: Bilgisayarda hazırlanmış bir yol projesinde armatürlerin teknik değerleri ÖZET

ANA YOL

Tablo 2.12: Bilgisayarda hazırlanmış bir yol projesinde armatürlerin teknik değerleri Tablo 2.13: Bilgisayarda hazırlanmış bir yol projesinde armatürlerin teknik değerleri

Hesaplama sonuçları

Grid : Z’ye nazaran 0.00 m’dir Hesaplama : Aydınlatıcıdan ana gözlemciye (5.63, -60.00, 1.50) (cd/m2) Yol yüzeyi : Asfalt CIE C2 ile Q0 = 0.070

Tablo 2.14: Bilgisayarda hazırlanmış bir yol projesinde armatürlerin teknik değerleri

Temel aydınlatıcı tepe çizgi Grid : Z’ye nazaran 0.00 m’dir Hesaplama : Aydınlatıcıdan ana gözlemciye (5.63, -60.00, 1.50) (cd/m2)

47 48

2.4.3. Bahçe Aydınlatma Projesi

Son yıllarda park ve bahçelere belediyelerin büyük önem vermeleri, bunların iyi bir şekilde aydınlatılmalarını da ortaya koymuştur.

Park ve bahçelerin aydınlatılmasının proje çiziminde dikkat edilecek hususlar şunlardır:

• Proje uygun bir ölçekle çizilmelidir.
• Çevre aydınlatılmasının tamamında yeraltı kablosu kullanılmalıdır.
• Tabloya uygun sayıda linye hattı konulmalıdır.
• Linyedeki lamba sayıları, gerilim düşümü hesabı yapılarak iletken kesitlerinin uygun olup olmadığı kontrol edilerek belirlenmelidir.
• Yeraltı kablosu döşenirken bir yol, çit veya duvar takip edilmelidir.
• Armatürlerin arasına kısa olması için gelişigüzel güzergâh seçilmemelidir.
• Armatür direkleri mutlaka topraklanmalıdır.
• Armatürlerin kumandası, dağıtım tablosu üzerindeki W otomatlardan yapılabilir.

Resim 2.4: Park aydınlatması

2.5. Sokak Aydınlatma Direği Detayı Çizimi

55

2.6. Kanal Detayı Çizimi

2.7. Şartnameler

2.7.1. Park ve Bahçe Aydınlatması Teknik Şartnamesi

1. Projede işaret edilen yerlere, projede yazılı güç ve cinste piyasanın en iyi malzemesinden mamul projektörler konacaktır.
2. Projektörler en az iki metre yükseklikte ve 2’lik demir boru mesnetler üzerine tespit edilecektir. Projektörler istenilen istikamette çevrilebilmeli ve tespit edilebilmelidir. Demir boru mesnetleri rögarlara icabında çıkarılabilecek şekilde tespit edilecektir.
3. Projektörler, bahçe işlerinde herkesin giremeyeceği yerlere konulacaktır. Gerektiğinde bunlar 15 cm kalınlığında beton plakalar üzerine dökme ayaklar vasıtası ile oturtulacaktır. Ayakların altında bulunan oyuklar, beton kaidedeki mevcut paslanmaz madenden yapılmış çıkıntılara takılacaktır. Beton kaidenin üstü şap ile örtülecektir.
4. Rögarlar, betondan yapılacak ve kenarları köşebentlerle çevrilecektir. Rögarların iç cidarları sıvanacak ve sızan suların birikmemesi için kaidesine boşaltma büzleri konacaktır. Rögarların iç ölçüsü takriben 30*40 cm derinliği 70 cm olacaktır. Rögar kapakları, betondan yapılacak ve etrafı köşebentlerle çevrilecektir. Kapaklar etrafındaki zemine uygun bir şekilde kapanacak ve bir kaldırma halkasına sahip olacaktır. Demir kısım bir kat sülüğen ve iki kat yağlı boya ile boyanacaktır. Rögarlar dahilinde her priz için bir sigorta bulunacak ve bu tesisat antigron nevinden kablolarla tamamen etanj olarak yapılacaktır. Prizler, kapaklı ve güvenlik kontaklı cinsten olacaktır.
   1. Bahçe, demir boru direkler üzerinde harici tip armatür içerisinde bulunan lambalarla aydınlatılacaktır. Demir direkler ampul cinsleri ve armatürlerin şekilleri projesinde belirtilen evsafta olacaktır. Demir direkler, beton temeller içine konacak, zeminden aşağıdaki kısımda
   2. kablo giriş menfezi üst kısmında klemens ve sigorta yuvası bulunacak ve bu yana anahtarlı bir kapak ile kapanacaktır. Direk bir kat sülüğen ve iki kat yağlı boya ile boyanacaktır. Boya, kum ve çimento bedeli seridofri fiyatına dahil edilmiş olup ayrıca bir bedel ödenmeyecektir.
5. Donanma ve bahçe aydınlatmasının beslenişi, müstakil olarak yerleştirilen bir trafo postasına ait tablodan yapılıyorsa en kötü şartlı lambaya kadar olan yerdeki gerilim düşümü %5’i; binalardan herhangi birine ait tablodan yapılıyorsa %1,5’i geçmeyecektir.
6. Dış aydınlatmada direkten direğe geçişte yeraltı kablo buatı kullanılmayacak, direk gövdelerinde giriş-çıkış şeklinde bağlantı yapılacaktır.

Bu konu 7 bölümden oluşmaktadır. Şuan 4. bölümdesiniz.
1.Bölüm AYDINLATMA PROJESİ ÇİZİMİ
2.Bölüm AYDINLATMA PROJESİ KOLON ŞEMASI
3.Bölüm AYDINLATMA HESAPLARI FORMÜLLERİ
4.Bölüm DIŞ AYDINLATMA PROJESİ ÇİZİMİ
5.Bölüm DIŞ AYDINLATMA ARMATÜRLERİ
6.Bölüm DIŞ AYDINLATMA HESAPLARI
7.Bölüm KUVVET TESİSİ AYDINLATMASI