Aydınlatma projesi kolon şeması

KOLON ŞEMASI

3.1. Kolon Şeması

3.1.1. Tanımı

Aydınlatma projelerinde bina bağlantı kutusu ile dairelerdeki ikincil tablolara ( sigorta kutusu) kadar olan tüm devre elemanların çizildiği şemadır. Bu şemada sayaç, sigorta, kaçak akım rölesi, koruma rölesi, pako şalter gibi devre elemanlarının akımları belirtilir. Ana kolon, kolon hattı kesitleri, gerilim düşümü hesaplarından sonra şema üzerine yazılır. Ayrıca topraklama hattı ve levhasının özellikleri de bu şemada gösterilir.

3.1.2. Kolon Şeması Çizimi

Kolon şeması, mimari kat sayısına uygun olarak çizilir, tabloların isimleri, güçleri, sigorta ve şalter anma değerleri, ana tablodan itibaren kolon hattı uzunluğu, kesiti ve cinsi ile ana tabloda hangi faza bağlı olduğu ve sayaç anma akımları belirtilir.

3.1.2.1. Kuvvetli Akım Kolon Şeması

3.1.2.2. Tek Hat Şeması

Şekil 3.2: Örnek bir tek hat şeması

3.1.2.3. Merdiven Otomatiği Kolon Şeması

3.1.2.4. Telefon Kolon Şeması

Telefon kolon hattı çizimi yapılırken yerel TELEKOM Standartlarına uyulmalıdır.

Şekil 3.4: Örnek telefon kolon hattışeması

3.1.2.5. Televizyon Kolon Şeması

3.2. Tablo Yükleme ve Faz Dağıtım Cetvelini Hazırlamak

Tablo yükleme ve faz dağıtım cetveli çizilen aydınlatma projesinin bir özetidir. Tabloların yükleme cetvelleri, yüklerin özelliklerini, sorti cins ve sayılarını, linye güçlerini, sigorta cins ve kesme kapasitelerini ve gerekli diğer bilgileri kapsar.

Yükleme cetvelinde; hangi tabloya kaç linye bağlanmıştır? Hangi numaralı linye ışık linyesidir? Hangi numaralı linye priz linyesidir? Hangi linyede kaç adet sorti bulunur? Hangi linyede kaç watt güç dağıtılmıştır gibi soruların cevabını bulabilirsiniz. Elektrik dağıtım sistemlerinde fazlar arası yük dengeli dağıtılmaz ise dağıtım hatlarında ve trafolarda sorunlar yaşanır. Bu nedenle TEDAŞ fazlar arası yükü dengeli dağıtmanızı istemektedir. Bu durum yerel trafolarımızın yüklenmesini ve yük dağılımını çok ilgilendirmektedir. Yükleme cetvelinde bu faz dağılımını göstermek zorundasınız Doğru faz dağıtımı; mahallemizde, yöremizde ve şehrimizdeki besleme trafolarının sağlıklı çalışmasını sağlayacaktır. Yani, fazlara eşit ya da yaklaşık oranlarda güç dağıtımı yapmalısınız.

Güç hesaplaması yaparken kullanma amacı belli olmayan priz güçleri bir fazlı priz için en az 300 watt, üç fazlı priz için en az 600 watt kabul edilecektir. Priz linyelerine en çok yedi priz bağlanabilecek, ancak priz güçleri toplamı 2000 VA.’yı geçmeyecektir.

Elektrik aydınlatma projeleri yapılırken, sistemin toplam gücünün belirlenmesi gerekir ve bu güce Kurulu Güç denir. Fakat sisteme bağlı olan bütün tüketiciler aynı anda çalışmazlar. Aynı anda çalışması muhtemel olan tüketicilerin sistemden çekeceği güce ise Talep Gücü denir. Talep edilen gücün kurulu güce oranı ise eş zamanlılık (talep) faktörünü verir. Yani eş zamanlılık faktörü gücün yüzde kaçının aynı anda sistemden çekilebileceğini gösterir.

Eş zamanlılık (Talep) faktörü = Talep Gücü / Kurulu Güç

Elektrik aydınlatma projeleri eş zamanlılık faktörü göz önüne alınarak yapılır. Hesaplar yapılırken, eş zamanlılık faktörü yardımıyla bulunan talep gücü dikkate alınır. Böylece kullanılmayan enerji için masraf yapılmamış ve gereksiz büyüklükte malzeme kullanılmamış olur. Eğer kurulu güç dikkate alınsaydı, kullanacağımız iletkenlerin çapları ve malzemelerin kapasiteleri artacak, benzer şekilde transformatörün boyutu büyüyecek, dolayısıyla maliyeti artacaktır.

Tablo 3.1: Örnek tablo yükleme cetveli

Tablo 3.1’de içi tam olarak doldurulmamış bir yükleme cetveli verilmiştir. 7 linyeli bu KT1A tablosunda nelerin yazılacağı açıkça bellidir. Hangi linyede kaç priz, kaç ışık sortisi, bu ışık ve priz linyelerine kullanılacak sigorta özellikleri, hangi faza bağlanacağı ve linye ile beslenen alıcı özellikleri belirtilmelidir.

Örnek tablomuzda 4 ve 5. linyeleri okuyalım. 4 numaralı linyede 4 adet ışık sortisi bulunuyor ve 10 amperlik anahtarlı otomatik sigorta kullanılmış, bu sortiler salon ve hol aydınlatmasını sağlamakta ve S fazından besleniyor.

5 numaralı linyemizde de 1 adet priz linyesi, 16 amperlik anahtarlı otomatik sigorta ile korunmuş ve çamaşır makinesi için kullanılıyor veS fazından besleniyor diyebiliriz. Faz güçleri toplanarak tablo gücü hanesine yazılacaktır.

3.3. Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü

3.3.1. Gerilim Düşümü Yapılacak Hat Seçimi

Yapılan projelerde ana kolon, kolon ve linye hatlarında kullanılan iletken kesitlerinin uygun olup olmadığı gerilim düşümü kontrolü ile belirlenir. Bu amaçla tüm aydınlatma projelerinde en uzun ve en güçlü linyeler için iletken kesitin uygunluğu belirlenir.

Çamaşır makinesi ve buzdolabı gibi cihazlar iç tesisat yönetmeliğine göre ayrı linye ile besleneceğinden, genellikle gerilim düşümü hesaplamalarında bu linyeler dikkate alınır.

Bölüm 3.3.2 de en uzun ve en güçlü bir hat tasarlanarak, hesaplamalara örnekleme oluşturulmuş idi.

Gerilim düşümü ve akım kontrolü bu şekil üzerindeki örnek alınan verilerden yapılacaktır.

Madde 32. Projelerde, ana besleme, kolon, en uzun ve en yüklü linye hattı için gerilim düşümü hesabı yapılacaktır. İletken kesitleri, ayrıca akıma göre kontrol edilecektir. Ana besleme hattı ve kolon hatları için, talep faktörleri dikkate alınacak ve gerilim düşümü talep faktörüne göre hesaplanacaktır.

3.3.2. Gerilim Düşümünde Kullanılan Formüller

200.L.P

%e + %e + %e + …..+ %e =

123 n 2

k.S.U

Gerilim düşümü için genel formül

100.L.P

Ana kolon 380 V ile beslendiği için; %e1 =

k.S.U 2

200.L.P

Kolon ve Linyeler 220 V ile beslendiği için de formülümüz %e1 + %e2 = Şeklinde yazılır. k.S.U 2

%e1 = 100*15*10072 / (56*6*3802) = 0.3 < 3 olduğundan kullanılan kesit uygundur.

%e2 + %e3 = 200*6*5436 / (56*6*2202) + 200*2500*8 / (56*2.5*2202) = 0.4+0.6=1

1< 1.5 olduğundan kullanılan kesit uygundur.

3.3.3. Gerilim Düşümü Sınırları

Gerilim düşümü sınırı kullandığımız kablo kesiti ve linyenin uzunluğu ile ilgilidir. Besleme ve aydınlatma devrelerinde 220 volt için izin verilen % gerilim düşümü, çalışma geriliminin % 1,5 i dir. 380 volt belseme yapmışsak, izin verilen % gerilim düşümü, çalışma geriliminin % 3 ü dür. Hesap değerlerimiz sonucunda bu değer aralığının üstünde bir değer bulunduysa kablo kesiti artırılmalıdır.

3.3.4. Kabloların Taşıyacağı Akım Kapasite Tabloları

Kabloların akım taşıma kapasiteleri, kabloların imalat şekli ve kullanılacakları ortama göre üç gruba ayrılmışlardır. Yapacağımız akım kontrollerinde kullandığımız iletken kesitlerini bu tabloya göre seçeceğiz.

1.GRUP: Boru içinde çekilmiş bir yada birden fazla damarlı iletken.

2. GRUP: Termoplastik kılıflı, borulu, plastik yalıtkanlı yassı ve hareket ettirilebilen gibi çok damarlı iletkenler. 3.GRUP: Havada açık olarak kullanılan, bağlama tesisleri ve dağıtım tablolarında kullanılan bir damarlı iletkenler.

Tablo 3.2: Yalıtılmış bakır iletkenlerin 25 oC’ ye kadar ortam sıcaklıklarında sürekli taşıyabilecekleri yük akımları.

3.3.5. Akım Kontrolü Hesabı

Akım kontrolü hesabı ana kolon ve kolon hatlarında kullanılan kabloların akım taşıma kapasitelerinin test edilmesidir. Bir anlamda kullanılan iletken kesitinin uygunluğunun onaylanmasıdır. Hesaplama; besleme geriliminin 2 Faz ve ya 3 faz olmasına göre yapılır. Faz adedine göre formüller ;

PP

3 Faz için, I = 2 Faz için ise yazılır. I =

3.U.Cosj U

Şekil 3.8: Gerilim düşümü ve akım kontrolü için kullanılacak örnek tek hat şeması

Şekil 3.8 deki verileri kullanırsak;

AT Akım kontrolü (3 faz ): 10072 / (1.73*380*0.8) = 19A

KT1A Akım kontrolü (2 faz): 5436 / 220 = 24.7A

3.3.6. Seçilen Kablonun Uygunluğunun Kontrolü

Yapılan hesaplamalar sonucu kabloların akım taşıma kapasitelerine Tablo 3.2’den bakılarak, seçilen kablonun uygun olup olmadığı tespit edilir. Uygun değilse kesit artırımına gidilerek mutlaka uygun duruma getirilir.

Aydınlatma projemize de yaptığımız hesaplamalarla birlikte “ kullanılan iletken kesiti uygundur “ ibaresi yazılmalıdır.

19A < 47A uygundur.

24.7A < 47A uygundur.

4*6 mm2 NYM kablonun en fazla çekebileceği akım kapasitesi Tablo : 3.2 den 47A olduğundan kullanılan iletken kesiti uygundur.

3.4. Maliyet Hesabı (Keşif Özeti Yapma)

Çizdiğimiz aydınlatma projesinin uygulandığını düşünürsek, projemizde yer alan her çizimin, her elemanın, her işçiliğin bir maliyeti olacaktır. Çizdiğiniz projeyi hangi fen adamı okursa okusun çok az farklılıkla maliyet hesabı aynı çıkacaktır.

Maliyet hesabı bir tesiste kullanılacak malzemelerin ve bunların yerine montajı için alınacak bedellerin belirlenerek, bu tesisin hangi maliyete bitirileceğinin saptanmasıdır.

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, her yıla ait, o yılın başında birim fiyat listesi yayınlamaktadır. Poz numarası adında tüm işlerin tanımları kesin dille yapılmıştır. Örneğin; veaviyen tesisatının karşılığında yapılacak iş tanımlanarak malzemeli veya işçilik bedeli numaralandırılarak o yıla ait maliyeti belirlenmiştir. Tüm resmi işlerde bu birim fiyat üzerinden işlem yapılmaktadır. Bu birim fiyatlarda elektrik -elektronik – bilgisayar projelerinde çizimini yaptığınız her bir işin karşılığı mutlaka yer almaktadır.

Resmi olmayan işlerde ise; günün piyasa koşulları maliyet hesabını belirlemektedir. O gün; kablonun, işçiliğin, prizin, anahtarın, armatürün, sayacın vb. fiyatlarına göre maliyet hesaplanır.

Bu işlemler için bir tablo düzenlenir. Bu tabloları edininiz.

3.5. Formları ve Şartnameleri Hazırlama

Hazırlanan tesisat projelerinin kontrol, onay ve denetimi için gerekli kurumlara verilmesi için bazı formlar düzenlenir. Bunlar;

• Proje onayı için dilekçe
• Abone olmak için dilekçe
• İşe başlama bildirimi
• İşi bitirme bildirimi
• Teknik uygulama sorumluluk belgesi
• Maliye bilgi formu olarak sayılabilir. Bu formları temin ederek doldurmasını öğreniniz.

İşin yapımında uyulması gereken kuralların, özelliklerin yazılı bildirimi şartnamedir. Şartnameler teknik ve özel olarak iki biçimde hazırlanır. Teknik şartname İç Tesisat Yönetmeliği çerçevesinde yazılır.

Örneğin “Buatlarda dörtden fazla boru girişi olmayacaktır” gibi.

Özel şartnamede işi yapan ile iş veren arasında yapılan yazılı belgedir. İşin süresi, ödemelerin zamanı, özel tesisat veya aydınlatma istekleri bu şartnameye yazılır.

AYDINLATMA TABLOLARI

4.1. Aydınlatma Tabloları

4.1.1. Tanımı

Aydınlatmada kullanılan sigorta, şalter, sayaç, zil gibi kontrol ve kumanda cihazlarının toz, nem ve mekanik zorlamalardan korunması için tasarlanan panolardır.

4.1.2. Çizilmiş Tabloların İncelenmesi

Bir çizim firmasından alacağınız çizilmiş bir tablo resimlerini inceleyiniz.

4.1.3. Tablo Çiziminde Dikkat Edilecek Hususlar

Projelerde kullanılan tüm pano ve dağıtım kutuları, özel harf ve yazılarla kodlandırılacaktır.

Tablo çizimlerinde detaylı ölçüler verilmeli gömme ( etanj) veya sıva üstü olduğu belirtilmelidir.

4.1.4. Kat Tablosu Çizimi

Projelerde kullanılan tüm pano ve dağıtım kutuları, özel harf ve yazılarla kodlandırılacaktır.

4.1.5. Sayaç Tablosu Çizimi

Şekil 4.1: Sayaç tablosu örneği

Bu konu 7 bölümden oluşmaktadır. Şuan 2. bölümdesiniz.
1.Bölüm AYDINLATMA PROJESİ ÇİZİMİ
2.Bölüm AYDINLATMA PROJESİ KOLON ŞEMASI
3.Bölüm AYDINLATMA HESAPLARI FORMÜLLERİ
4.Bölüm DIŞ AYDINLATMA PROJESİ ÇİZİMİ
5.Bölüm DIŞ AYDINLATMA ARMATÜRLERİ
6.Bölüm DIŞ AYDINLATMA HESAPLARI
7.Bölüm KUVVET TESİSİ AYDINLATMASI